باستان‌شناسان و فعالان میراث فرهنگی هشدار داده‌اند محوطه باستانی دهتل، قدیمی‌ترین سکونتگاه شناسایی‌شده در سواحل شمالی خلیج فارس به دلیل بی‌اعتنایی مسئولان در معرض خطر تخریب، حفاری‌های غیرمجاز و ساخت‌وسازهای بی‌رویه قرار دارد و بیم آن می‌رود به‌طورکامل نابود شود. حال آنکه پیشینه برخی سنگ‌نگاره‌های این محوطه باستانی به ۹ هزار سال قبل بازمی‌گردد.
ابراهیم رفیعی، کنشگر میراث فرهنگی، وضعیت نگران‌کننده محوطه تاریخی دهتل را بازتاب داد و تاکید کرد که دخالت‌های انسانی و نبود نظارت، آینده این سایت تاریخی را تهدید می‌کند.
محوطه باستانی دهتل که در پنج کیلومتری دهستان دهتل در شهرستان بستک استان هرمزگان قرار دارد، یکی از ارزشمندترین سایت‌های باستان‌شناسی ایران است. این محوطه ۲۵۰ هکتاری بیش از دو هزار سنگ‌نگاره دارد که قدمت برخی از آن‌ها بالغ بر ۹ هزار سال است. این آثار هنری و تاریخی نه‌تنها بیانگر فرهنگ و تمدن عیلامی‌اند که درباره زندگی و باورهای مردمان باستان هم اطلاعاتی منحصربه‌فرد ارائه می‌دهند.
Read More
This section contains relevant reference points, placed in (Inner related node field)
در ۱۷ دی ۱۳۹۸، محوطه دهتل در فهرست میراث ملی ایران به ثبت رسید. اما این ثبت رسمی نه‌تنها به حفاظت از این گنجینه کمکی نکرد، بلکه با نبود نظارت و اقدام‌های مناسب، روند تخریب آن سرعت گرفت. در حالی که به گفته کارشناسان، این محوطه می‌تواند به‌عنوان یک سایت‌ــ‌موزه منحصربه‌فرد شناخته شود که هر روز میزبان پژوهشگران و گردشگران داخلی و خارجی باشد.
به گزارش روزنامه پیام ما، فعالان میراث فرهنگی حفاری‌های غیرمجاز را یکی از بزرگ‌ترین تهدیدها برای دهتل می‌دانند و می‌گویند بسیاری از حفاران سودجو با این تصور که سنگ‌های کروی و صیقلی این منطقه حاوی گنجینه‌های باارزش‌اند، از فقدان نظارت و محافظت بر این سایت باستانی استفاده می‌کنند و با ابزارهای سنگی به جان سنگ‌نگاره‌ها می‌افتند. این در حالی است که ارزش اصلی این سنگ‌ها در نقوش باستانی حک‌شده بر آن‌ها است.
ابراهیم رفیعی با یادآوری اینکه دهتل محوطه باستانی دهتل نیز از حفاری‌های غیرمجاز و فزاینده طی سال‌های اخیر در امان نمانده، گفت که به‌تازگی در بازدید از این محوطه تاریخی، با صحنه‌هایی از تخریب گسترده مواجه شده است که در یک سال گذشته اتفاق افتاده‌اند.
به گفته این کنشگر، دشت جنوبی این محوطه که به‌سمت روستا گسترش یافته است، هم به همراه سنگ‌نگاره‌هایش در پی ساخت‌وسازهای جدید و تخریب‌های ناشی از آن از بین رفته‌اند.
بر مبنای این گزارش، علاوه بر حفاری‌های غیرمجاز، پروژه‌های عمرانی بی‌ضابطه نیز به این محوطه آسیب جدی وارد کرده‌اند. کانال‌کشی آب برای روستا، احداث منابع جدید آبی و عبور ماشین‌آلات سنگین از این منطقه نمونه‌هایی از این اقدام‌ها محسوب می‌شوند که بدون نظارت یا هشدار مسئولان مربوطه انجام شده‌اند.
به گفته محمد ناصری‌فرد، پژوهشگر سنگ‌نگاره‌های ایران، دهتل با سنگ‌نگاره‌های منحصربه‌فردش که نقوشی همچون بز کوهی (نماد برکت و زایندگی) و کشتی‌های بادبانی را در خود جای داده، همچون یک موزه روباز است؛ زیرا این نقوش نه‌تنها بازتاب‌دهنده هنرند، بلکه نوعی زبان تصویری‌اند که مفاهیم و باورهای مردمان باستان را منتقل می‌کنند.
ناصری‌فرد با این توضیح که نقش بز کوهی در سنگ‌نگاره‌های دهتل نماد دعا برای برکت و زایندگی است، گفت که ردپای این نقوش را می‌توان در هنرهای دیگر ایران مانند بافته‌های عشایری یا پیکره‌های مفرغی لرستان، نیز مشاهده کرد.
روی برخی دیگر از سنگواره‌ها علاوه بر بز کوهی نقوشی از مردان، زنان، دیگر حیوانات اهلی و ادوات کشاورزی وجود دارد. جنس آن‌ها نیز سنگ معدنی خاصی است که به مرور زمان و با توجه و گذر زمان، همچنان پایدار مانده است.
از نظر کارشناسان، دهتل نه‌تنها یک گنجینه باستانی بلکه ظرفیتی بی‌بدیل برای توسعه گردشگری فرهنگی در جنوب ایران است و این منطقه می‌تواند با ارتقای زیرساخت‌ها و معرفی بهتر، به یکی از قطب‌های گردشگری نزدیک به خلیج فارس تبدیل شود.
با این حال، وضعیت کنونی این محوطه تاریخی نشان می‌دهد که مسئولان میراث فرهنگی برای محافظت و نگهداری از این یادگار باستانی اراده و تصمیمی ندارند. در صورتی که اوایل مهر ۱۴۰۲ مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی هرمزگان با استناد به نتایج آخرین پژوهش‌های باستان‌شناسان گفت که دهتل به‌عنوان قدیمی سکونتگاه شناسایی‌شده در سواحل و پس‌کرانه‌های شمال خلیج فارس به شمار می‌رود.
به گزارش میراث آریا به نقل از روابط عمومی اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی هرمزگان، محمد محسنی روز چهارشنبه ۵ مهر ۱۴۰۲ با اعلام این مطلب گفت: «دهتل که تا پیش از این، یکی از مهم‌ترین محوطه‌های سنگ‌نگاره‌ای ایران شناخته می‌شد، اینک قدیمی‌ترین سکونتگاه شناسایی‌شده بشر در سواحل و پس‌کرانه‌های شمال خلیج فارس به شمار می‌رود.»
طبق داده‌های جدید، خطوطی هندسی مربوط به عيلاميان در ميان سنگ‌نگاره‌های دهتل ديده شده كه كارشناسان معتقدند نگرشی جديد در خصوص تمدن عيلام و سنگ‌نگاره‌ها پيش روی پژوهشگران مردم‌شناسی و باستان‌شناسی پدید آورده است.
